Met een klein beetje inzicht in een onderwerp moet het niet moeilijk zijn er een museum over in te richten. Als je, simpel gesteld, alle ingrediënten hebt, hoef je alleen maar een leerzame opstelling te verzinnen en het verhaal komt dan vanzelf naar voren: in dit geval de geschiedenis van de zijdeteelt.
« Le musée retrace le passé séricicole dans les Cévennes et s'attache à mettre en valeur un patrimoine qui participa du XIIIe au XXe siècles à l'identité cévenole. (St-Hippolyte-du-Fort était autrefois le siège des contrôleurs de soie des Cévennes). De l’élevage de la chenille à la fabrication de l’étoffe, ce sont toutes les étapes de la transformation de la soie - les techniques soyeuses traditionnelles mais aussi actuelles utilisées dans la région - qui sont présentées au musée. »
Het zijn niet mijn woorden, maar het is de opbeurende reclamezin van het intercommunale toeristenbureau. Dat schept verwachtingen.
De zijdeteelt in de Cevennen is breed beschreven. Een simpel overzicht is te vinden op http://www.bertsgeschiedenissite.nl/middeleeuwen/eeuw14/zijde.htm.
En hilarisch is de door de computer vertaalde tekst uit het Chinees op http://www.sourcejuice.com/1014388/2006/07/19/Zijdeteelt-zijde-industrie/nl/ met als kort voorbeeld : « Zijderupsen (Bombyx mori L.), ook bekend als "zijderupsen, een zijde mot Branch (Bombycidae), door het wilde zijderupsen (B. madarina Moore) na onze voorouders gemaakt door de langlopende voederen soorten, de transformatie van de menselijke natuur is een geweldige prestatie. Zijderupsen insect metamorfose is voltooid, wordt het ei moet gaan door het leven (zijderupsen), larven (zijderupsen), pop en adult (mot) van de vier stadia van ontwikkeling. In navolging van duizenden jaren is men geleerd over de leefwijze van de zijderups, zijdeteelt technologie verbeterd »
Ook wikipedia kent een goede beschrijving, vooral de Franse versie, op http://fr.wikipedia.org/wiki/Sériciculture#Historique. Deze richt zich op de teelt in heel Frankrijk, niet alleen op die in de Gard. Maar in de achttiende eeuw kwam ruim de helft van de zijdecocons uit dit departement.
In het artikel http://fr.wikipedia.org/wiki/Histoire_de_la_soie à_Lyon wordt uitgebreid gesproken over de ontwikkeling van de zijde-industrie met veel aandacht voor de arbeidsonlusten in de bedrijfstak in Lyon. Deze stakingen gelden als opmaat voor de arbeidersbeweging in de 19e eeuw. Maar een link naar de ‘soieries’ in de Gard heb ik niet kunnen vinden.
De zijdeteelt is echter nog maar mondjesmaat aanwezig. Toch heeft hij ooit gezorgd voor behoorlijke inkomsten in de Cevennen. Dat er dus museale aandacht voor bestaat is heel verklaarbaar. En dat voor de plaats van het museum gekozen is voor Saint Hyppolite du Fort is begrijpelijk. In deze stad woonde als gezegd het gros van de mensen die de kwaliteit van de teelt moesten inspecteren. Bovendien kwam er een kazerne vrij na vertrek van de troepen en in deze ruimte werden de resten van de zijdeteelt en –industrie verzameld.
Het is enerzijds een blij museum. Op oud fotomateriaal staan alleen maar lachende mensen. Het is alsof de zijderups niets anders dan geluk betekende. Dat het leven in de Cevennen op zich al hard was en dat de zijdeverwerking toch echt wel een moeilijk bestaan leverde, is aan de lachebekjes niet te zien. Alles en iedereen straalt vreugde uit, een romantisch beeld van het leven van de voorvaders en –moeders.
Anderzijds staat het museum op instorten. Het is niet alleen een winkel van sinkel, waar alles wat van waarde is zomaar los-vast en dwars door elkaar is neergekwakt, het ligt en staat er allemaal ook uiterst stoffig bij. De stelling waarop de zijderups zelf te zien zou moeten zijn, toont wat verkruimelde heide dat de rupsen de kans gaf om hun cocons te vormen. Er ligt wat moerbeibladgruis als bewijs dat de rupsen daarvan leefden en zonder duiding zie je wat borstelachtige gevalletjes die vroeger de heide hebben vervangen.
De machines die alle stadia van de zijden stoffen fabriceerden, staan er wel, maar ze zijn bestoft en roestig, terwijl van enige logica in de plaatsing geen sprake is, terwijl het toch heel goed mogelijk lijkt om alle stappen in het productieproces duidelijk te etaleren. Het wekt de indruk dat het geen kleding-, maar een klerezooi is.
Het is mogelijk toeval, maar de ontvangst tijdens ons bezoek was nauwelijks prettig. Ongeïnteresseerd is nog de sympathiekste benaming. Het bijbehorende winkeltje toont ook maar dunnetjes wat de mogelijkheden zijn van de zijden producten. Van enige begeleiding was geen sprake, al lijkt het erop dat hier wel stof is afgenomen. De entree is niet duur, maar zelfs dan zijn geld niet waard. En voor de toiletten moet je naar het naburige restaurant, overigens zonder iets te hoeven consumeren.
We hadden ons van het bezoek aan dit museum veel voorgesteld, maar zoals mijn goede moeder vroeger al zei: ‘Rekenen en overrekenen en dan alles nog een keer natellen’.
Overigens heeft men me verteld dat er een beter museum bestaat in de Drome, te vinden op: http://www.atelier-museedelasoie-taulignan.com/musee/.
Peter de Jong/19 november 2011
